TARİH MAKALELER

DEMİRYOLU TARİHİNDE ELMADAĞ'IN YERİ
Kurtuluş Savaşı’nda Eskişehir-Ankara demiryolu en önemli demiryolu hattı olmuştur. Demiryolunun Ankara’da sona ererek Doğu Anadolu’ya uzanmamasının zararları, I. Dünya Savaşı’nın başlangıcında hemen görülmüş ve dar hatlı dekovil hattının Ankara’dan Sivas’a doğru uzatılmasına başlanmıştır.

Yapımında, eli kazma ve kürek tutabilen Türkler cephelerde çarpıştıkları için, askere alınan Egeli Rumlardan kurulu İşçi Taburları bu yolun yapımı için kullanılmıştır.

Dar dekovil hattı yapımı Ankara’dan Elmadağ Irmak, Kırıkkale üzerinden Yerköy’e 77 kilometre uzaklıktaki İzzettin İstasyonuna kadar uzanmış, böylece, Ankara’dan İzzettin’e kadar 127 km. uzunluğunda bir dar hat Anadolu’nun ortalarına kadar uzanmıştır.

Bu dar hat 1 Ağustos 1919 günü işletmeye açılarak Kurtuluş Savaşı süresince Yerköy buğday bölgesinin ürünlerinin Eskişehir’e ulaşmasını sağlamıştır.

Bunun üzerine ilk demiryolu birliği İstanbul’dan kaçarak Anadolu’ya gelen bazı subaylar ve eldeki mevcut erlerle birlikte 1920 yılında Yozgat’ta (Elmadağ) kurulmuştur. Bir bölükten oluşan bu birlik Ankara-Yahşihan hattının yapımında görevlendirilmiştir.

Daha sonra yine Istanbul’dan gelen subaylarla kadrosu takviye edilmiş olan Birlik, 1 Ocak 1921’de tabur seviyesine çıkartılmış ve tabur karargâhı da Yahşihan’a getirilmiştir.

Sola Dayalı Resim

Behiç Bey’e bağlı olan “Genelkurmay Başkanlığı Anadolu-Bağdat Demiryolları Genel Müdürlüğü İşletme Taburu”nun kuruluşunda; 1’inci, 2’nci ve 3’üncü İşletme Bölükleri ile 4’üncü Onarım Bölüğü bulunmaktaydı.

Bu İşletme bölüklerinin;
Birinci takımları hareket,
İkinci takımları cer,
Üçüncü takımları yol işlerinde,
Dördüncü takım ise onarım işlerinde
kullanılmıştır.  

Sola Dayalı Resim


Tabur; daha iyi görev yapabilmesi için Nisan 1921 yılında Anadolu-Bağdat Demiryolları Genel Müdürlüğü emrinde olmak üzere önce Eskişehir’e, sonrada Afyon’a gönderilmiştir.

1 Ağustos 1919 günü işletmeye açılan dar dekovil hattının genişletildiği dönemlere ait olduğu anlaşılan, bu çalışmalara ait aşağıda görülen 1924 tarihli birinci fotograf, Ankara-Sivas Demiryolunun inşaası sırasında Alman kaynaklarınca Elmadağ'ın Asi Yozgat olarak tanındığı bir dönemde çekilmiş,

Diğer fotoğraf ise 8.3.1926 tarihli olup, Elmadağ-Kırıkkale arasında Kızılırmak Demiryolu köprüsü yapımı çalışmasını gösteren Ankara-Kırıkkale 72 Km'de (Hacıbalı Köyü ile Irmak arasında) yapılmış bir köprü olan Ankara-Sivas demiryolu üzerindeki tarihi Kızılırmak Köprüsüne aittir.

Köprü; Çelik Profil kullanarak yığma taş sütun yapı üzerine perçin ile birleştirme yöntemi kullanılarak yapılan bir köprüdür.

Fotoğrafın üzerine el yazısıyla düşülen notta şöyle diyor :Bey değirmeni, Kızılırmak köyleri 8/3/1926. ifadesi vardır.

Üçüncü Fotoğraf ise 1930'lu yıllara ait olup İstasyon binasının kule kısmında Elmadağ'ın O yıllardaki ismi olan KÜÇÜK YOZGAT tabelası görülmektedir.

Sola Dayalı Resim

Kaynaklar:
1) T.C.D.D Ankara-Sivas Demiryolu Sivas İstasyonu'nun Resmi Küşadı 30 Ağustos 1930 kitabı.
2) Birinci fotograf; Ali Melih Atafirat' ın Albümünden alınmıştır.
3) TCDD ilk Genel Müdürü Behiç Erkin'in torunu Emir Kıvırcık'ın yazdığı ve dedesinin günlüklerinin yer aldığı "Cepheye giden yol" adlı kitaptan alınan yazıtları konu alan ANKARA ÜNİVERSİTESİ TÜRK İNKILÂP TARİHİ ENSTİTÜSÜ Hocalarından, Prof.Dr. Oğuz AYTEPE yönetimindeki "BEHİÇ ERKİN VE DEVLET DEMİRYOLLARININ KURULUŞU" adlı Dilaver DİNÇ'e ait Yüksek Lisans Tez.

   

  

Copyright © 2018 Hüseyin Tepe